Als je het even niet getroffen hebt in het leven….
Het nieuwe jaar ben ik wandelend begonnen. ’s Ochtends een wandeling van minstens een uur zorgt ervoor dat de dag met een open mind begonnen kan worden. Ad van Nieuwpoort schreef in het Financieel Dagblad: Al wandelend kom je tot de kern. En zo was het bij mij ook terugkijkend op 2020. Als 2020 één ding heeft duidelijk gemaakt is het wel dat de overheid de kwetsbare mens in de steek heeft gelaten.
De kwetsbare mens is geen eenduidig type. Er zijn vele kwetsbare mensen in ons land. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, mensen met een uitkering, mensen met een verstandelijke of fysieke beperking, mensen in armoede, mensen met verslavingen, mensen met een GGZ verleden of toekomst of een combinatie hiervan (multiproblematiek). Kortom een divers beeld. Zij hebben wel een gemeenschappelijke deler: zonder steun van een sociaal netwerk, van de zorg of de overheid kunnen zij het niet zelfstandig redden. De praktijk is heel weerbarstig. De overheid snapt echt helemaal niets van de kwetsbare mens. Denk maar eens aan de toeslagenaffaire, aan de bijstandsmoeder die haar teveel ontvangen uitkering terug moet betalen omdat zij boodschappen krijgt van haar moeder. Denk maar eens aan die mensen die door Corona sociaal geïsoleerd zijn. Denk maar eens aan de wachtlijsten in de GGZ. Denk maar eens aan de Wajonger die niet meer dan het minimum loon mag verdienen. Op geen enkele wijze heeft de overheid voorzien in extra steun voor deze diverse doelgroepen. Sterker nog ze heeft de sociale omgeving en met name de zorg opgezadeld met extra problemen (waaronder financiële en sociale) en daarmee een hele grote druk gelegd op een toch al overbelast systeem.
Regels van de overheid zijn voor 80% van de mensen prima, maar zodra je tot de kwetsbare mens gaat behoren die niet in de vakjes van de overheid past, passen al die regels niet meer. In tegenstelling tot de overheid adviseer ik de organisaties, waarvoor ik werk als interim bestuurder bedrijfsvoering en controlling, hou altijd de doelgroep voor ogen. Voor wie doen we het? In extremo: in elke vergadering een stoel leeglaten zodat virtueel de doelgroep aanwezig is. Bij de overheid gaat het allang niet meer over kinderen, jongeren, volwassenen, mensen. Het gaat over systemen, over wantrouwen, over controle. De regelgeving wordt strikter. Middelen voor de zorg worden ingezet voor de controleketen (accountant, zorg overheid). En die overheid gaat door de resultaten van de controles nog meer handhaven en regels bedenken die niet meer passen bij de doelgroepen. Bedrijfsbureau’s van zorginstellingen worden opgezadeld met een stelsel aan regels en voorschriften waardoor de overhead zwaar belast wordt en het geld en de energie onevenredig naar administratie en controle gaat i.p.v. naar de zorgverlening. En zo wordt het een rotonde zonder afslagen. We gijzelen elkaar in het wantrouwen.
Was de decentralisatie in de zorg bedoelt om maatwerk te leveren en financiële potjes op maat te verdelen, de praktijk is er één van hoge muren tussen financiers, discussie over labelling van de zorg, regels die hun doel voorbij schieten (onze zoon heeft (recht op) een Wajong uitkering maar heeft ondertussen zelfstandig een eigen onderneming (zonder steun van welke overheidsinstantie dan ook) opgebouwd en krijgt de restrictie dat hij niet meer dan het minimumloon mag verdienen).
Mijn ideaalbeeld is een kleine overheid die haar taken voor de kwetsbare mens zeer serieus neemt en weet wat deze groep(en) nodig heeft. Wat mij het jaar 2020 en vooral de Coronatijd en Coronaervaringen geleerd hebben, is dat de overheid terug moet naar de menselijke maat. Aandacht en steun voor hen die dat behoeven. Voor de zorg bijvoorbeeld een potje voor die 20% van de Nederlanders die niet binnen de regels en de hokjes passen. Een soort ventielfunctie zoals één van mijn collega’s dat zo treffend omschrijft.
Ik ben een optimistisch mens en denk dat de overheid gaat luisteren en gaat leven naar het motto “controle is goed, vertrouwen is beter”. Het kan even duren. Maar een crisissituatie als Corona heeft ons ook geleerd dat geld in ons land niet de beperkende factor is. Een heel mooi en vooral gezond 2021! Blijf omkijken naar elkaar.
Henk Kwant, Interim manager bedrijfsvoering en controlling
